Het is vandaag voor de tweede keer Nationale Bitterballendag. Bitterballenkoningin Ilona de Wit riep vorig jaar 27 maart, de dag dat haar Bitterballenkookboek uitkwam, uit tot de dag om de bitterbal eens extra in het zonnetje te zetten. Eatly viert dit heugelijk feit door wat goede weetjes over de bitterbal te delen die het altijd goed doen bij een borrel én good old Cees Holtkamp showt hoe hij het liefst bitterballen maakt.
De Wit heeft zich als bourgondische blogger de afgelopen jaren voor haar lezers en volgers onder meer ontpopt tot bitterballenkoningin. Aangezien ze van allerlei soorten bitterballen maakt, moest er een bitterballenkookboek komen, dat kwam op 27 maart 2020 uit. Rondom het uitbrengen van haar kookboek heeft ze zich ook sterk gemaakt om ‘Bitterballen bij de borrel’ erkend te krijgen als Nederlands immaterieel erfgoed. Ook dat kreeg ze vorig jaar voor elkaar.
Vijf weetjes over de bitterbal
#1 Oorsprong in Spanje
Zoals met veel zaken valt er ook over de oorsprong van de bitterbal enigszins te twisten. Ergens is het idee dat we de bitterbal over hebben gehouden aan de Franse overheersing, anderen dichten hem toe aan de Tachtigjarige Oorlog. Tijdens die oorlog zou een Spaanse scheepskok als tussendoortje tapas hebben willen maken. Voor traditionele tapas waren geen ingrediënten voorhanden, dus is hij met oud brood, ragout en vlees maar wat gaan bouwen dat hij op eenzelfde manier ‘paneerde’ en in olie wierp. Zo moet de bitterbal zijn ontstaan.
#2 Naam houdt verband met een borrel
Zonder de kruidenbitters en Nederlandse jenevers hadden we nóóit de bitterbal bij de borrel gekend. In de volksmond werden deze borrels ook wel ‘bittertjes’ genoemd en als men in de kroeg zat te genieten van een bittertje, hoorde daar natuurlijk ook een hartige snack bij: dat werd de bitterbal. Dus dat wij gewend zijn om tijdens het borrelen aan de bitterballen te gaan, stamt uit deze tijd.
In de Dikke van Dale duikt het woord voor het eerst in 1961 op. Daarin wordt het destijds beschreven als 'bal die bij het bitteren wordt geserveerd'.
#3 Nederlanders eten meer dan 15 gram snacks per dag
Het RIVM typeert de bitterbal als hartige snack. Volgens het instituut eten we als Nederlanders gemiddeld 21 gram hartige snacks per dag. Daarvan zo 11,2 gram bestaan uit frituursnacks zoals kroketten en bitterballen. Niet geheel verrassend zit er wel een verschillen tussen de seksen. Mannen eten gemiddeld 13,1 gram frituursnacks per dag en vrouwen maar 9,3 gram.
#4 Volgens de etiquette eet je hem in één keer op
Dit weetje is misschien wel de meest verontrustende. Hoofdredacteur van de Dikke van Dale, Ton de Boon, heeft een weblog genaamd Taalbank waarin hij woorden van wat meer context voorziet. Op het blog valt te lezen dat de bitterbal volgens een naoorlogs etiquetteboek in één keer gegeten dient te worden. Het staat er als volgt in beschreven: “Bitterballen bij de borrel hapt men in één keer van een prikkertje, nadat men het hapje eerst eventueel door de mosterd heeft gehaald.”
#5 Bitterballen worden in veel meer landen gegeten
In veel Spaanstalige landen vind je overal croquettas en dat is qua vorm een kruising tussen onze bitterbal en de kroket. Maar er zijn echt andere landen waar je een vorm van bitterballen kan komen en dan niet per se bij een Friet van Piet. Zo kun je in Duitstalige landen de Alpenbälle vinden en dat is een dappere poging. En in landen waar we een innige band mee hebben zoals Suriname, Indonesië en Australië kun je bitterballen vinden. Maar het duurt nog wel een tijdje voordat we net zoveel bitterballen als frikandellen speciaal wereldwijd vinden.
De redactie van Eatly brengt je het leukste nieuws op gebied van eten en drinken! Vragen? Stuur dan een mail naar Redactie [at] Eatly.nl.
